Các giai đoạn của nhạc Cổ điển – Tóm tắt lịch sử và đặc điểm từng thời kỳ

Thông thường khi nghĩ đến cụm từ “nhạc Cổ điển”, bạn sẽ nghĩ ngay về những bản hòa nhạc hoành tráng của Beethoven, Mozart, các bài nhạc bất hủ như Fur Elise, Moonlight Sonata. Tuy nhiên, đây chỉ là một phần rất nhỏ về nhạc cổ điển bởi âm nhạc đã có khởi nguồn từ tận thế kỷ (TK) 15 trong lịch sử loài người.

Số đông theo đuổi “xu hướng âm nhạc hiện đại” ngày nay thường phát sinh không ít thái độ “chế giễu” đối với những người đam mê nhạc cổ điển, bởi cho rằng thứ âm nhạc đó chứa đựng sự “già” mà chẳng ai có hứng thú nghe nữa. Nhưng có lẽ họ chưa hiểu rằng đây chính là loại âm nhạc làm nguồn cảm hứng, nền tảng cho các thể loại nhạc chúng ta đang nghe sau này, đó là sự hài hòa tuyệt sắc của những thanh âm thuần khiết.

Tuy nhiên vẫn là mỗi người một “gu” âm nhạc khác nhau. Ở đây chúng tôi không đánh giá đâu mới là loại nhạc hay để bạn phải nghe, chỉ là muốn chia sẻ một cái nhìn mới về nhạc cổ điển mà người ta có khi đã bỏ quên trong cuộc sống xô bồ này.

Cùng SEAMI khám phá các cột mốc quan trọng trong lịch sử âm nhạc cổ điển, và tìm hiểu những gì đặc trưng nhất của từng thời kỳ nhé!

Các cột mốc về nhạc cổ điển trong lịch sử

1. Thời kỳ Trung Cổ (Middle Ages/Medieval Music, khoảng thế kỷ 6 – thế kỷ 15)

Âm nhạc thời Trung cổ là những tác phẩm âm nhạc phương Tây được viết vào thời kỳ Trung cổ (khoảng 500–1400). Thời kỳ này bắt đầu với sự sụp đổ của Đế chế La Mã và kết thúc vào đầu thế kỷ 15. Lịch sử của âm nhạc cổ điển thực sự bắt đầu vào cuối thời Trung cổ.

Các bài nhạc được viết cho nhà thờ hầu như chỉ dành để hát các bài thánh ca (vocal), bởi việc sử dụng nhạc cụ thời đó được cho là độc ác, là “hành động của quỷ dữ”. Họ tin rằng nhạc cụ hoạt động là do ma quỷ chơi chúng.

Và vì nhạc cụ thường được chơi để người ta khiêu vũ, nhưng việc khiêu vũ lúc bấy giờ bị cấm do niềm tin trong tôn giáo (Chritianity) cho rằng đây là một hành động tội lỗi. Có rất nhiều bản nhạc khiêu vũ thời đó nhưng hầu hết đã bị thất lạc vì người ta không bao giờ viết ra để lưu giữ lại.

Video bên dưới là các bài nhạc được phối lại bằng nhạc cụ để bạn hình dung rõ hơn chất nhạc trong giai đoạn này.

Các nhà soạn nhạc thời trung cổ được nhớ đến ngày nay bao gồm Léonin, Pérotin và Guillaume de Machaut…

• Tìm hiểu thêm về Âm nhạc thời kỳ Trung Cổ.

2. Thời kỳ Phục Hưng (Renaissance, thế kỷ 15 – thế kỷ 17)

Thời kỳ Phục hưng kéo dài từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 17. Thời kỳ này chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ trong thành phần âm nhạc, cả thiêng liêng và thế tục (Nhạc thế tục không liên quan đến tôn giáo, mà chỉ tập trung đến các khía cạnh của cuộc sống. Gồm những ca khúc tình yêu, châm biếm chính trị, tinh thần thượng võ, các tác phẩm sân khấu và vũ nhạc).

Nhiều nhà thờ lớn đã được xây dựng ở châu Âu và các nhà soạn nhạc đã viết nhạc dành riêng cho nhà thờ, chủ yếu là nhạc thánh ca. Âm nhạc thế tục cũng trở nên cực kỳ phổ biến, đặc biệt là các bài hát và nhạc kịch, đôi khi sẽ được đi kèm với các nhạc cụ.

Những nhà soạn nhạc vĩ đại nhất của thời kỳ này bao gồm: Giovanni da Palestrina, Orlando di Lasso, Thomas Tallis và William Byrd…

• Tìm hiểu thêm về Âm nhạc thời kỳ Phục Hưng.

3. Thời kỳ Baroque (Nhạc Baroque, khoảng thế kỷ 17 – giữa thế kỷ 18)

Thời kỳ Baroque là từ khoảng thế kỷ 17 cho đến giữa thế kỷ 18. Đây là thời điểm mà các dàn nhạc giao hưởng được hình thành, nhạc opera được sáng tác. Hầu hết các nhạc sĩ làm việc cho nhà thờ hoặc cho những người giàu có, những người có dàn nhạc riêng, hoặc làm việc cho các nhà hát opera.

Các nhà soạn nhạc vĩ đại nhất của thời gian này bao gồm: Claudio Monteverdi, Heinrich Schütz, Henry Purcell, Antonio Vivaldi, George Frideric Handel, Johann Sebastian Bach, Domenico Scarlatti và Georg Philipp Telemann..

• Tìm hiểu thêm về Âm nhạc thời kỳ Baroque.

4. Thời kỳ nhạc Cổ điển (Classical, khoảng năm 1760 – 1825)

Những năm từ 1760 – 1825 được gọi là thời kỳ Cổ điển. Thời kỳ Cổ điển nằm giữa thời kỳ Baroque và thời kỳ Lãng mạn. Nhạc cổ điển có kết cấu nhẹ nhàng, rõ ràng hơn nhạc Baroque và ít phức tạp hơn.

Các nhà soạn nhạc đã cố gắng tìm cách để sắp xếp và cải thiện cấu trúc các tác phẩm của họ. Thời kỳ nhạc cổ điển cũng bị ảnh hưởng bởi những tác phẩm nghệ thuật cổ điển của người Hy Lạp và La Mã cổ đại. Nhạc giao hưởng (symphony) đã được sáng tác, và các hình thức âm nhạc thính phòng khác nhau bao gồm cả tứ tấu đàn dây (string quarter).

Những nhà soạn nhạc vĩ đại nhất thời kỳ nhạc Cổ điển bao gồm: Joseph Haydn, Wolfgang Amadeus Mozart, Christoph Willibald Gluch và Ludwig van Beethoven…

• Tìm hiểu thêm về Âm nhạc thời kỳ nhạc Cổ điển.

5. Thời kỳ nhạc Lãng mạn (Romantic, khoảng năm 1820 – 1910)

Âm nhạc Lãng mạn là một thuật ngữ mô tả một phong cách âm nhạc cổ điển phương Tây bắt đầu vào cuối thế kỷ 18, 19. Nó có liên quan đến chủ nghĩa lãng mạn, phong trào nghệ thuật và văn học nảy sinh trong nửa sau của thế kỷ 18 ở châu Âu. Giai đoạn này, các nhà soạn nhạc nhận ra rằng việc lồng ghép cảm giác và cảm xúc cá nhân trong âm nhạc là rất quan trọng, vì thế không khó để tìm những bản nhạc kể về cả một chuyện tình dài.

Thời kỳ này cũng nuôi dưỡng nên những nhạc sĩ có khả năng chơi nhạc cụ xuất sắc, chẳng hạn như Paganini – người được đồn đại đã “bán linh hồn cho quỷ dữ” để sở hữu khả năng chơi violin tuyệt đỉnh, và họ được tôn thờ như những thiên tài. Những bản nhạc sáng tác bởi Paganini nghe vừa cực kì trữ tình, lại kịch tính và đòi hỏi kỹ thuật violin “thần thánh” mới có thể chơi được.

Bên cạnh đó, các nhà soạn nhạc như Beethoven và Schubert được cho là thuộc về cả thời kỳ này lẫn thời kỳ nhạc Cổ điển.

Những năm trong giai đoạn này là thời điểm mà xã hội có rất nhiều thay đổi. Sau khi cuộc chiến tranh của Napoléon diễn ra, xã hội không còn nhiều gia đình quý tộc cầm quyền. Âm nhạc thế kỷ 19 thường mang tính dân tộc, thể hiện tinh thần đoàn kết, và các nhà soạn nhạc đã viết nhạc đặc trưng để kể câu chuyện về đất nước của họ.

Một số nhà soạn nhạc vĩ đại nhất bao gồm: Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Hector Berlioz, Frédéric Chopin, Robert Schumann, Felix Mendelssohn, Anton Bruckner, Johannes Brahms, Pyotr Ilyich Tchaikovsky, Edward Elgar, Gustav Mahler và Richard Strauss…

• Tìm hiểu thêm về Âm nhạc thời kỳ nhạc Lãng mạn.

6. Nhạc thế kỷ 20 (20th century)

Nhạc cổ điển thế kỷ 20 là một giai đoạn trong lịch sử phát triển của nhạc cổ điển. Đây là giai đoạn nối tiếp thời kỳ âm nhạc Lãng mạn, là thời kỳ trải qua rất nhiều biến động của lịnh sử, những biến động mang tính chất toàn cầu. Hai cuộc chiến tranh thế giới, Chiến tranh Lạnh, Cách mạng công nghiệp lần thứ ba, toàn cầu hóa, tất cả đã ảnh hưởng rất nhiều đến sáng tác của các nhà soạn nhạc. Có nhiều chất liệu mới để sáng tác đến nỗi thật khó đếm hết có bao nhiêu trường phái âm nhạc trong thời âm nhạc này.

Điểm chính yếu của âm nhạc cổ điển thế kỷ 20 đó là khi các nguyên tắc cũ đã không còn phù hợp với gu của các nhà soạn nhạc thời kỳ này, họ đã đảo lộn những quy tắc âm nhạc vốn có và tìm những cách thức thể hiện mới, và tất nhiên là cả những đề tài mới.

Âm nhạc thời kỳ này có phần bị ảnh hưởng bởi jazz, đặc biệt là với các nhà soạn nhạc người Mỹ. Cuối thế kỷ 20, những người như Pierre Boulez và Karlheinz Stockhausen đã thử nghiệm theo nhiều cách khác nhau, kể cả với âm nhạc điện tử (máy ghi âm, v.v.). Các nhà soạn nhạc ngày nay đã kết hợp một số ý tưởng này để phát triển phong cách riêng của họ.

Một số nhà soạn nhạc nổi bật là: Claude Debussy, Jean Sibelius, Maurice Ravel, Arnold Schoenberg, Igor Stravinsky, Béla Bartók, Aaron Copland, Benjamin Britten, Dmitri Shostakovich, Leonard Bernstein, Philip Glass, Dmitri Kabalevsky, James MacMillan, Judith Weir, Peter Maxwell Davies…

• Tìm hiểu thêm về Âm nhạc cổ điển thế kỷ 20.

7. Âm nhạc đương đại (Contemporary music, đầu thế kỷ 21)

Trong định nghĩa rộng và phổ thông, Nhạc đương đại (Contemporary music) là nhạc thời hiện tại, nhạc đương thời, là bất kỳ âm nhạc nào được viết trong ngày nay, có thể thuộc nhiều thể loại nhạc khác nhau. Tuy nhiên, về mặt thuật ngữ âm nhạc chuyên môn và phân chia thời kỳ âm nhạc, Nhạc đương đại được hiểu là sự hiện đại hóa của loại Nhạc nghệ thuật (art music, còn gọi là “Dòng nhạc chính thống” hay “nhạc bác học”).

Trong nghĩa hẹp, trước hết Nhạc đương đại bao gồm những tác phẩm khí nhạc thuộc dòng nhạc chính thống của châu Âu đầu thế kỷ 20 – những tác phẩm âm nhạc phủ nhận hệ thống giọng điệu đã tồn tại gần 3 thế kỷ trước đó. Nhạc đương đại hiểu theo nghĩa này là nhạc được phát triển lên từ âm nhạc cổ điển, gồm các dòng nhạc soạn cho dàn nhạc giao hưởng, cho hòa tấu hoặc độc tấu nhạc cụ, cho dàn hợp xướng.

Trong bối cảnh Nhạc phổ thông, từ ngữ Nhạc đương đại đôi khi được đùng để mô tả vài xu hướng nhạc đương thời. Các loại hình nhạc Pop (Nhạc phổ thông), nhạc Jazz của thập niên 80 và 90, tuy có thể coi là đương đại trong thời kỳ đó, nhưng sẽ không còn được xem là đương thời trong thế kỷ 21 hiện tại.

Với tốc độ tăng trưởng nhanh chóng của ngành công nghiệp âm nhạc, đặc biệt trong 5 năm gần đây đã giới thiệu nhiều thể loại nhạc chưa bao giờ nghe nói tới trước đó. Do đó, thuật ngữ Nhạc đương đại còn có thể được định nghĩa thay đổi, theo xu hướng thị trường hiện nay.

• Tìm hiểu thêm về Âm nhạc đương đại.

Kết lại

Âm nhạc phát triển và mang màu sắc riêng biệt ứng với từng giai đoạn trong lịch sử loài người. Chúng ta khó có thể định nghĩa chính xác cụm từ “nhạc cổ điển”, bởi nhiều loại âm nhạc khác nhau luôn ảnh hưởng qua lại lẫn nhau.

Kể từ năm 1970, việc phân chia rạch ròi giữa rock, pop, nhạc cổ điển, dân gian, jazz và world music càng khó khăn hơn. Điều này cho thấy nhạc cổ điển, giống như các loại nhạc khác, tiếp tục phát triển và phản ánh hiện thực xã hội đã hình thành nên nó.

Xem thêm:

• Các loại nhạc cụ trong dàn nhạc cổ điển
• Học piano cổ điển có khó không? Bí kíp dành cho người mới

——

Nguồn tham khảo:

https://kids.kiddle.co/Classical_music

https://vi.wikipedia.org/wiki/%C3%82m_nh%E1%BA%A1c_th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_Trung_c%E1%BB%95

https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%E1%BA%A1c_c%E1%BB%95_%C4%91i%E1%BB%83n

Sưu tầm & Biên tập: MTran