Khi học đệm hát, vòng tròn bậc 5 – “ Circle of Fifths” được xem như là một công cụ hữu dụng trong việc xác định giọng trưởng, thứ đối với người mới bắt đầu học nhạc
Vòng tròn bậc 5
Thường thì một bản nhạc sẽ có một hợp âm chủ ( trưởng hoặc thứ), tùy vào hợp âm chủ, ta sẽ có những hợp âm phụ khác nhau
Hợp âm chủ là gì thì phụ thuộc vào dấu hóa của bản nhạc.
| Hóa biểu | Thêm ♯ | Điệu trưởng | Điệu thứ | Hóa biểu | Thêm ♭ | Điệu trưởng | Điệu thứ |
| 1 thăng | F♯ | Sol trưởng | Mi thứ | 1 giáng | B♭ | Fa trưởng | Rê thứ |
| 2 thăng | C♯ | Rê trưởng | Si thứ | 2 giáng | E♭ | Si giáng trưởng | Sol thứ |
| 3 thăng | G♯ | La trưởng | Fa thăng thứ | 3 giáng | A♭ | Mi giáng trưởng | Đô thứ |
| 4 thăng | D♯ | Mi trưởng | Đô thăng thứ | 4 giáng | D♭ | La giáng trưởng | Fa thứ |
| 5 thăng | A♯ | Si trưởng | Sol thăng thứ | 5 giáng | G♭ | Rê giáng trưởng | Si giáng thứ |
| 6 thăng | E♯ | Fa thăng trưởng | Rê thăng thứ | 6 giáng | C♭ | Sol giáng trưởng | Mi giáng thứ |
| 7 thăng | B♯ | Đô thăng trưởng | La thăng thứ | 7 giáng | F♭ | Đô giáng trưởng | La giáng thứ |
Tại sao gọi là “vòng tròn bậc 5” ( Circle of Fifths)?
Mỗi gam trưởng trong vòng tròn sẽ cách nhau một quãng 5 đúng nếu nhìn theo hướng cùng chiều kim đồng hồ. Quãng 5 đúng là quãng có khoảng cách từ âm gốc đến âm ngọn bằng ba cung rưỡi theo công thức:
1 – 1 – ½ – 1
Ví dụ: ta có gam Đô trưởng (C), vậy thì quãng 5 đúng của C theo công thức sẽ là G
Đô – Rê = 1 cung
Rê – Mi = 1 cung
Mi – Fa = ½ cung
Fa – Sol = 1 cung
Tại sao lại có 2 vòng tròn lớn nhỏ ?
2 vòng tròn lớn nhỏ cho ta 2 giọng trưởng và giọng thứ khác nhau. Bắt đầu từ hướng cùng chiều kim đồng hồ, ta có
Vòng bên ngoài là cho giọng trưởng, mỗi giọng cách nhau quãng 5 đúng: C-G-D-A-E …
Vòng bên trong cho ta giọng thứ, mỗi giọng cách nhau quãng 5 đúng: Am-Em-Bm-F#m…
Có mối quan hệ nào giữa 2 vòng tròn không?
2 vòng tròn có sự tương quan song song với nhau theo quy luật quãng 3 thứ ( 1,5 cung). Nếu cùng một bộ dấu hóa, ta biết giọng trưởng thì có thể suy ra giọng thứ còn lại hoặc ngược lại
Ví dụ: Bản nhạc có 1 dấu thăng: ta nhìn vào vòng tròn bậc 5 thì có thể thấy giọng trưởng của bản nhạc này là Sol trưởng G và giọng thứ là Mi thứ Em.
Còn điều gì hay ở vòng tròn bậc 5 khi học đệm hát không?
Khi học đệm hát, vòng tròn bậc 5 vô cùng hữu dụng trong việc giúp ta ghi nhớ trình tự dấu thăng, giáng sẽ bao gồm những nốt nhạc nào sẽ được nâng cung lên hoặc giảm cung xuống.
Trình tự dấu thăng và dấu giáng trong âm nhạc
Giả sử bạn không chắc về cách xây dựng scale. Mà chỉ nhớ là Đô trưởng không có nốt thăng nào, hoặc Sol trưởng có F#. Nhìn vào circle of fifths bạn có thể nhận ra ngay tất cả các nốt thăng của các giọng khác.
C 0#
G 1# F#
D 2# F# C#
A 3# F# C# G#
E 4# F# C# G# D#
B 5# F# C# G# D# A#
F# 6# F# C# G# D# A# E#
C# 7# F# C# G# D# A# E# B#
Áp dụng vòng tròn bậc 5 vào học đệm hát thế nào?
Sử dụng quy luật 1-4-5 để áp dụng trong đệm hát. Ta lấy hợp âm chủ làm gốc đếm là bậc 1, rồi từ đó lấy hợp âm bậc 4 và bậc 5 để xây dựng
Lưu ý: Hợp âm bậc 4 và bậc 5 cùng loại với hợp âm chủ ( Ví dụ hợp âm chủ là trưởng thì hợp âm bậc 4 và 5 cũng đều là trưởng và ngược lại)
Ví dụ: ta có hợp âm chủ là C, thì tương ứng ta có hợp âm bậc 4 của C là FSau khi đã xác định được hợp âm chủ, nhìn vào vòng tròn bậc 5 ta sẽ có được các hợp âm phụ.
Hình ảnh hướng dẫn sử dụng vòng tròn bậc 5 trong học đệm hát
Ví dụ: Khi mình chọn bài hát ở tone C (Tone Trưởng), nó sẽ hiện ra chùm hợp âm đi cùng trong bài hát mà tone C là chủ âm đó là: C, F, G, Am, Dm, Em. Ta chỉ việc áp dụng các hợp âm này vào bản nhạc sao cho phù hợp, nghe không bị phô là được.
Giáo viên Piano Seami : Hoàng Nguyễn Thu Thủy
[Sưu tầm: truongnhac.edu.vn]
